Στην ελευθερία του λόγου... λέμε ναι

Η ελευθερία του λόγου, ως πολύτιμο αγαθό που συντελεί στην προαγωγή του πνευματικού βίου του ανθρώπου, αποκτά έννοια ύψιστης ηθικής αξίας και αποτελεί βασική προϋπόθεση για να υπάρξει ένας γόνιμος και εποικοδομητικός διάλογος. Αν και είναι κατοχυρωμένη συνταγματικά από την Οικουμενική Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μια προσφορά, ένα δώρο από τη φύση, αλλά ως διαρκής αγώνας κατάκτησης της. Για να ριζώσει και να ευδοκιμήσει χρειάζεται συνεχής επαγρύπνηση και αδιάκοπη άσκηση δημοκρατικού ήθους.

Χωρίς την ελευθερία του λόγου δεν θα υπήρχε η διαλεκτική δηλαδή η μεθοδολογική διαλογική συζήτηση η οποία εμπεριέχει το λόγο και τον αντίλογο. Στην πραγματικότητα η διαλεκτική δεν οδηγεί στην άρνηση, αλλά στον καθορισμό ¨ετέρων¨ θέσεων. Σύμφωνα με αυτή την αντίληψη διαφυλάσσονται οι αντιθέσεις, που είναι απαραίτητες στην ανθρώπινη σκέψη. Με την ελευθερία του λόγου η σκέψη παύει να αποτελεί ένα αποτελειωμένο ¨γεγονός¨ αλλά ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο ¨γίγνεσθαι.¨ Επιπροσθέτως αποκαλύπτεται η πολλαπλότητα της αλήθειας, αφού φωτίζονται πολλές άγνωστες πλευρές της.

Αυτή η αβίαστη έκφραση των απόψεων του ατόμου, η οποία βέβαια δεν παρεμποδίζει το αντίστοιχο δικαίωμα των άλλων, είναι μια μορφή απελευθέρωσης και απολύτρωσης. Σε μια γενικότερη θεώρηση των πραγμάτων η ελευθερία όλων των μορφών, είναι μετά τη ζωή, το σημαντικότερο αγαθό. Η ουσιαστική ελευθερία συνίσταται ακριβώς στην ελευθερία του λόγου και είναι απόσταγμα της πολιτιστικής εξέλιξης του ατόμου. Πάνω στο αυτεξούσιο και στην ελευθερία του λόγου στηρίζεται η ευθύνη των πράξεων του.

Στην πραγματικότητα απόλυτη ελευθερία λόγου δεν υπάρχει, γι΄αυτό και βασικό γνώρισμα της είναι η σχετικότητα. Η ελευθερία του ενός σταματά στο σημείο εκείνο που ξεκινά η ελευθερία του άλλου. Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν κατανοήσει πόσο σημαντική ήταν η αδέσμευτη προβολή της προσωπικότητας και η ελεύθερη ανάπτυξη των δημιουργικών της δυνάμεων. Έπρεπε όμως, κάθε πολίτης να σέβεται τους νόμους και τα δικαιώματα των άλλων πολιτών. Απαραίτητη προϋπόθεση για την ελευθερία του λόγου είναι το θάρρος της γνώμης. Ωστόσο το θάρρος για να αποτελέσει δημιουργική δύναμη οφείλει να διέπεται από έλλογη σκέψη ώστε να μην καταντά θράσος, ασέβεια και κυνισμός. Μέσα στα δημοκρατικά πλαίσια η ελεύθερη κριτική αποτελεί ύψιστο χρέος αρκεί να μη μεταβάλλεται σε συκοφαντική δυσφήμηση ή εξύβριση, οπότε συνιστά αδίκημα και τιμωρείται από τον ποινικό νόμο.

Όλοι γνωρίζουμε πως δεν ζούμε σε έναν κόσμο αγγελικά πλασμένο, γι΄αυτό και η ελευθερία του λόγου μπορεί να γίνει εντέχνως ασπίδα για την κάλυψη περίεργων και ζημιογόνων σχεδίων. Ωστόσο μόνο μέσα από τον διαλεκτικό τρόπο σκέψης μπορεί ο άνθρωπος να θωρακιστεί απέναντι στα ακραία στοιχεία. Με την κριτική ικανότητα είναι σε θέση να αποφύγει τον δογματισμό και να γαλουχηθεί με ανεκτικότητα, αλληλεγγύη και σεβασμό στις ιδιαιτερότητες του άλλου.

Ειδικότερα στο επάγγελμα του δημοσιογράφου η ελευθερία του λόγου είναι άκρως αναγκαία για την τέλεση των δημοσιογραφικών καθηκόντων του. Το φίμωτρο και η λογοκρισία παρεμποδίζουν το έργο του και θέτουν περιορισμούς στην προσπάθεια του να ενημερώσει όσο το δυνατόν πιο έγκριτα το κοινό. Αλλά και ο ίδιος από τη μεριά του οφείλει να διευκρινίζει με σαφήνεια τι είναι είδηση, τι είναι άποψη, γνώμη ή σχόλιο.

Τελικά φαίνεται πως η ελευθεριά του λόγου είναι ένα αγαθό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο δημιουργικά όσο και καταστροφικά. Τα blogs είναι χαρακτηριστικό δείγμα ελευθερίας του λόγου, αφού ο καθένας μπορεί να εκφράσει τις απόψεις, τις σκέψεις και τις ιδέες του γύρω από μια ποικιλία θέματα. Είναι βέβαιο κατά μαθηματική ακρίβεια πως δεν θα συμφωνείς με όλα και αυτό είναι εξάλλου το απολύτως υγιές.Όμως η μοναδική ικανότητα να έρθεις σε επαφή και να συνομιλήσεις έστω και μέσω του υπολογιστή με άλλα άτομα που μπορεί ακόμη να είναι εκ διαμέτρου αντίθετα από εσένα, σε εμπλουτίζει ως άτομο.